Trang chủ Blog Phát triển cá nhân - Quản trị cảm xúc

Chứng Tư Duy Lệch Lạc

By: OopsyAdmin, 2019-04-25 11:31:33

Jean Piaget, nhà tâm lý học phát triển vĩ đại gọi trẻ em là “những người ngoài hành tinh về mặt nhận thức.” Chúng không tư duy giống như người trưởng thành. Trẻ con là những kẻ cực đoan. Tính chất cực đoan trong lối tư duy của trẻ con được biểu hiện ra qua lối tư duy lưỡng cực: được hoặc mất, có hoặc không, trắng hoặc đen. Nếu bạn không yêu tôi, thì bạn ghét tôi. Không có gì trung dung, ở giữa. Nếu cha bỏ rơi tôi, thì tất cả đàn ông cũng sẽ bỏ rơi tôi.

Lối tư duy của trẻ con mang tính phi luận lý. Điều này được thể hiện ra trong cái được gọi là “lý luận cảm tính.” Tôi cảm thấy như này, do đó nó phải như vậy. Nếu tôi cảm thấy tội lỗi, thì tôi hẳn là con người tệ hại, vô giá trị.

Trẻ em cần có những hình mẫu lành mạnh để biết cách tách biệt suy nghĩ ra khỏi cảm xúc - để “nghĩ” về tình cảm và để “cảm” về suy nghĩ.

Trẻ em tư duy theo hướng vị kỷ (egocentrically). Điều này được thể hiện ra trong lối tư duy liên hệ mọi sự đến cá nhân chúng. Nếu người cha không có thời gian cho đứa con, điều đó nghĩa là đứa con không được tốt, không được ngoan. Trẻ em diễn giải phần lớn những sự lạm dụng, bạo hành theo cách này. Tính vị kỷ là tình trạng tự nhiên của thời thơ ấu, chứ không có nghĩa là tính ích kỷ, cá nhân chủ nghĩa xét trên phương diện đạo đức. Trẻ em không thực sự có khả năng xem xét vấn đề dưới quan điểm của người khác.

Khi những nhu cầu tình cảm của trẻ em trong giai đoạn đầu đời không được đáp ứng đầy đủ, thì khi lớn lên, lối tư duy trẻ con sẽ gây hại cho chúng. Tôi thường thấy những người [được gọi là] trưởng thành tư duy theo lối như vậy. “Nước Mỹ phải hay trái” là một ví dụ điển hình cho lối tư duy cực đoan này.

Tôi biết vài người gặp rắc rối nghiêm trọng về tài chính bởi vì lối tư duy theo cảm tính. Họ nghĩ rằng việc thích/ muốn cái gì là đủ lý do để mua nó. Khi trẻ em không được học cách tách biệt giữa tư duy và cảm xúc, thì khi trưởng thành, chúng thường dùng suy nghĩ như là một cách để né tránh những cảm xúc đau khổ. Chúng sẽ tách biệt đầu óc với trái tim, lý trí với tình cảm, như vậy đấy. Hai dạng thường gặp của chứng tư duy lệch lạc là thói “hay khái quát” (universalizing, đại ngôn) và thói “hay để ý đến tiểu tiết” (detailing, vụn vặt).

Tư duy “khái quát” tự nó không phải là một dạng tư duy lệnh lạc. Tất cả các ngành khoa học trừu tượng đều đòi hỏi chúng ta phải biết cách khái quát và tư duy trừu tượng. Tư duy ”khái quát” chỉ trở nên méo mó, lệch lạc khi chúng ta sử dụng nó để đánh lạc hướng sự chú ý của mình, để không phải đối diện với những nỗi buồn phiền vốn có trong mình. Có nhiều người có tài năng học thuật nhưng lại không thể xoay xở nổi trong đời sống hằng ngày.

Tư duy tiêu cực (awfulizing, chuyện bé xé ra to) là một dạng tư duy khái quát đích thực. Chúng ta tư duy tiêu cực khi chúng ta đưa ra những giải thiết không thực tế về tương lai. “Điều gì sẽ xảy ra nếu hệ thống an sinh xã hội không còn tiền khi tôi về hưu?” là một suy nghĩ tiêu cực. Chính việc nghĩ về điều đó sẽ kích động nỗi sợ hãi. Bởi suy nghĩ này không phải là thực tế mà thuần túy chỉ là giả thuyết. Những người có tuổi thơ bị tổn thương thường xuyên nghĩ theo lối này.

Cũng như với lối tư duy khái quát, lối tư duy chi tiết có thể là một năng lực trí tuệ quan trọng. Chẳng có gì sai khi người ta tư duy chi tiết và thấu đáo cả. Nhưng khi đi vào tiểu tiết được dùng để đánh lạc hướng người ta khỏi những cảm xúc đau khổ, thì nó bóp méo thực tế đời sống. Tính cầu toàn là một ví dụ điển hình của lối tư duy này - chúng ta trở nên ám ảnh bởi các thứ tủn mủn, vụn vặt như là một cách để lảng tránh những cảm giác bất toại nguyện trong mình. Bạn sẽ thấy những ví dụ minh họa cho lối tư duy "lấy mình làm trung tâm" ở khắp mọi nơi một khi bạn để ý đến chúng. Gần đây tôi nghe lỏm được cuộc đối thoại của một cặp nam nữ trên máy bay. Người phụ nữ đang đưa mắt nhìn vào tạp chí du lịch. Cô ta vô tư bình phẩm rằng cô vẫn luôn muốn đi Úc. Nghe thấy vậy, người đàn ông nổi cạu lên đáp, “Cô còn mong đợi cái quái gì ở tôi nữa? Tôi đang phải vắt kiệt sức vì công việc đây!” Đứa trẻ tổn thương bên trong anh ta tin rằng người kia đang phê phán anh ta là kẻ không chu cấp đủ tài chính chỉ bởi vì cô ta thích đi Úc. 
------

Tham khảo sách: Ở ĐỜI QUAN TRỌNG LÀ BIẾT NGHĨ, LÀM NGƯỜI NHẤT ĐỊNH PHẢI TƯ DUY

John Bradshaw, Homecoming. Hoàng Tùng dịch


Liên hệ

Mọi thắc mắc xin liên hệ:

E: pr.oopsy.vn@gmail.com G: oopsy.vn P: 0968 523 147 | 0968 523 147